فیلم شوالیه تاریکی برمی‌خیزد : هنرنمایی هانس زیمر و نولان
شوالیه تاریکی برمی‌خیزد آخرین قسمت مورد انتظار از سه‌گانه‌ی بتمن به کارگردانی کریستوفر نولان است که او آن را با بتمن آغاز می‌کند در سال ۲۰۰۵ شروع کرد و در سال ۲۰۰۸ با شوالیه تاریکی ادامه داد. این فیلم هفت سال پس از پایان قسمت دوم روایت می‌شود، جایی که بروس وین (با بازی کریستین بیل) به انزوا رفته و اجازه داده است که شخصیت مبارز با جرم و جنایتش، بتمن، مسئولیت جرایم هاروی دنت (دادستان سابق) را که شامل قتل معشوقه‌ی وین، ریچل نیز می‌شود، بر عهده بگیرد.
با این حال، این انزوای خودخواسته با ورود دو فرد بسیار متفاوت به شهر گاتهام تهدید می‌شود:
- بین (با بازی تام هاردی)، یک تروریست نقاب‌دار قدرتمند که به نظر می‌رسد قصد دارد بنیان‌های جامعه‌ی مدرن را به چالش بکشد.
- سلینا کایل (با بازی آن هاتاوی)، یک دزد ماهر که برای سرقت یک گردنبند به عمارت وین نفوذ می‌کند اما با چیزی فراتر از آن روبه‌رو می‌شود.
برای مقابله با این تهدیدهای فزاینده، وین مجبور می‌شود بار دیگر به بتمن تبدیل شود، اما آیا از نظر ذهنی و جسمی به اندازه‌ی کافی قوی هست تا با این چالش روبه‌رو شود؟
این فیلم دارای یک گروه بازیگران ستاره است، از جمله مایکل کین، مورگان فریمن، گری الدمن، جوزف گوردون-لویت و ماریون کوتیار. شوالیه تاریکی برمی‌خیزد به یکی از محبوب‌ترین و موفق‌ترین فیلم‌های پرفروش سال ۲۰۱۲ تبدیل شد و در حالی که چشم‌انداز نولان را با موفقیتی بی‌چون‌وچرا به پایان رساند، به‌طور هوشمندانه‌ای زمینه را برای دنباله‌هایی توسط کارگردانان دیگر فراهم کرد.
برای سومین بار، هانس زیمر به عنوان آهنگساز بازگشته است و اکنون جای دیوید جولین را به عنوان انتخاب اصلی نولان گرفته است. جیمز نیوتن هاوارد دیگر به عنوان آهنگساز مشترک نامی ندارد، اما موسیقی‌های اضافه‌ای توسط لورنه بالفه، تام هولکنبورگ، اندرو کاوچینسکی، جاشا کلیب، استیو مازارو و رامین جوادی ساخته شده است. همچنین یک تیم گسترده از رهبران ارکستر و تنظیم‌کنندگان در این پروژه حضور دارند که تعداد اعضای تیم خلاق را به بیش از دوازده نفر می‌رساند.
در سال‌های اخیر من نسبت به زیمر انتقادات سختی داشته‌ام و کارهای اخیر او در فیلم‌های بتمن، شرلوک هلمز و دزدان دریایی کارائیب را چندان جدی نگرفته‌ام. نمی‌خواهم دوباره یک نقد تند درباره‌ی زیمر و تأثیر او و تیم بزرگش بر صنعت موسیقی فیلم بنویسم، زیرا این بحث بارها مطرح شده و دیگر تکراری شده است. زیمر، زیمر است و هیچ‌وقت چیز دیگری نخواهد بود. در عین حال، موسیقی فیلم‌های مستقل همچنان در سطح بالایی قرار دارد، که باعث می‌شود تسلط تقریباً کامل او بر جریان اصلی را نادیده بگیریم.
با این حال، چیزی که بسیاری از افراد فراموش می‌کنند، این است که زیمر قادر است موسیقی واقعاً فوق‌العاده‌ای بنویسد. به همین دلیل است که با تعجب باید بگوییم: بخش‌هایی از موسیقی فیلم «شوالیه تاریکی برمی‌خیزد» واقعاً بسیار خوب هستند.
بیشتر در سازینو بخوانید:
- موسیقی پاپ سنتی چیست؟ پیوندی میان گذشته و حال
- آیا گوش دادن به موسیقی می‌تواند تمرکز و بهره‌وری را افزایش دهد؟
- رازهای ساخت یک پلی‌لیست جذاب: مناسب برای هر لحظه و هر حال
البته، موسیقی این فیلم نیز از سبک و لحن دو قسمت قبلی پیروی می‌کند و الگوی دو نتی معروف بتمن را که اکنون برای مخاطبان آشنا شده است، دوباره مطرح می‌کند. همچنین، چندین تم اکشن آشنا که در فیلم‌های قبلی شنیده شده‌اند، در اینجا نیز حضور دارند. ساختار ارکسترال موسیقی متن تغییر چندانی نسبت به الگوی گذشته ندارد: استیناتوهای بی‌پایان ویولنسل، ضربات طوفانی سازهای کوبه‌ای، نواهای سنگین سازهای برنجی در رنج پایین و لایه‌های متعدد از افکت‌های الکترونیکی با صدای صنعتی که همه‌چیز را پوشش می‌دهند درست همان‌طور که انتظار داریم.
اما جایی که شوالیه تاریکی برمی‌خیزد غافلگیر می‌کند، هوشمندی آن در کاربرد عناصر تماتیک است. این عناصر، به شکلی غیرمنتظره، لایه‌ای عمیق و ظریف از زیرمتن پیچیده را به جهان از پیش فکری و مبهم نولان اضافه می‌کنند.
مهم‌ترین عنصر جدید در موسیقی زیمر همان چیزی است که به‌طور عامیانه با نام «سرود بین» (Bane’s Chant) شناخته می‌شود. این قطعه، شامل گروهی از صدای خام و پرطنین مردانه است که عبارت «دشی باسارا» (deshi basara) را در قالب یک الگوی کوبه‌ای نامعمول می‌خوانند. این سرود که از عربی مراکشی گرفته شده، به معنای «او برمی‌خیزد» است. نکته جالب این است که این قطعه ترکیبی از صدای بسیاری از افراد مختلف از سراسر جهان است که آن را ضبط کرده و از طریق اینترنت برای زیمر ارسال کرده‌اند. این سرود شالوده بسیاری از قطعات موسیقی فیلم را تشکیل می‌دهد، از جمله:
- "Gotham’s Reckoning" (انتقام گاتهام)
- بخش‌هایی از "The Fire Rises" (آتش برمی‌خیزد)
- بخش میانی قطعه‌ی کاملاً پرآشوب "Fear Will Find You" (ترس تو را خواهد یافت)
- و در طول قطعه‌ی دراماتیک و بی‌رحمانه‌ی "Imagine the Fire" (آتش را تصور کن)
در نگاه اول، این تم به‌وضوح به نظر می‌رسد که یک لایت‌موتیف ویژه برای بین است؛ اما (اینجا ممکن است اسپویل داستان باشد!) کاربرد واقعی این تم بسیار هوشمندانه‌تر از آن چیزی است که ابتدا تصور می‌شود.
بله، این تم در بسیاری از صحنه‌های مرتبط با بین و اعمال شرورانه‌ی او حضور دارد و نوعی اعلام خطر و هشدار برای حضور او در فیلم است. اما در عین حال، این سرود زمانی نواخته می‌شود که بروس وین – که به زندانی دورافتاده و پر از یأس در هند تبعید شده است – تلاش می‌کند از «گودال» بالا برود و موانع جسمی و ذهنی خود را غلبه کند.
بعدها، این موسیقی در صحنه‌های مربوط به فرزند دشمن قدیمی بتمن، رأس الغول، که مجبور بود همان مسیر دشوار را برای آزادی طی کند، نیز شنیده می‌شود. و در نهایت، در نبرد نهایی بین بتمن و بین نیز این تم نواخته می‌شود، زمانی که مشت‌های خشمگین آن‌ها با هم برخورد می‌کنند.
با توجه به صحنه‌های قبلی که این تم در آن‌ها استفاده شده، در لحظات اوج فیلم مشخص نیست که این موسیقی به نفع کدام شخصیت نواخته می‌شود.
در نهایت، این تم به یک شخصیت خاص تعلق ندارد، بلکه تمی فراگیر برای تمام افرادی است که بر سختی‌های عظیم غلبه کرده‌اند—کسانی که هم از نظر استعاری و هم از نظر فیزیکی «برخاسته‌اند». بروس وین، بین، و فرزند رأس الغول، همگی در مسیر زندگی‌شان مجبور شدند موانع بزرگی را پشت سر بگذارند تا به جایگاهی که در آن قرار دارند برسند.
هرچند سرنوشت آن‌ها در نهایت به مسیرهای بسیار متفاوتی منتهی شد، اما همگی آزمون‌های دشواری را برای بقا و پیشرفت پشت سر گذاشتند.
دیگر عنصر تماتیک جدید و مهم، تمی است که برای شخصیت سلینا کایل در نظر گرفته شده است. این تم، یک ملودی شیطنت‌آمیز، مرموز و تا حدی بازیگوش بر روی پیانو است که اغلب با صدای زنجیر فلزی ظریفی که در بخش سازهای کوبه‌ای به‌آرامی به هم می‌خورد، همراهی می‌شود.
پس از حضور آشکار اولیه‌ی آن در قطعه‌ی “Mind If I Cut In”، این تم در بیشتر بخش‌های موسیقی فیلم به پس‌زمینه می‌رود و تنها گهگاه به‌صورت گذرا بازمی‌گردد. به‌عنوان مثال، در قطعه‌ی "Nothing Out There" (هیچ‌چیز آن بیرون نیست)، صدای زنجیر هم به‌تنهایی شنیده می‌شود و هم به‌عنوان پیش‌درآمدی برای اجرای مجدد تم پیانو حضور دارد. همین افکت زنجیر را می‌توان در انتهای قطعه‌ی اضافی "All Out War" نیز شنید.
در حقیقت، تم سلینا در میکس فیلم بسیار پررنگ‌تر از نسخه‌ی موجود در آلبوم موسیقی متن است، و به نظر می‌رسد که تهیه‌کنندگان CD عمداً تصمیم گرفته‌اند تا حضور این تم را در آلبوم محدود کنند.
درحالی‌که تم سلینا کاملاً مناسب شخصیت اوست، اما به‌اندازه‌ی سرود بین، بلافاصله در ذهن ماندگار نمی‌شود. اتفاقاً، همین لحظات آرام‌تر موسیقی جایی است که غیاب خلاقیت جیمز نیوتن هاوارد بیشتر احساس می‌شود. شیمی فریبنده، پیچیده و تا حدی اغواگرانه بین وین و کایل، فضای ایده‌آلی برای یک آهنگساز با مهارت هاوارد بود—و می‌توانست به چیزی واقعاً بزرگ و ماندگار تبدیل شود، به‌جای اینکه فقط «قابل قبول» باشد.
بخش‌های دیگر موسیقی فیلم، در غیاب این عناصر جدید، تقریباً بدون تغییر از الگوی دو فیلم قبلی پیروی می‌کنند، تا حدی که برخی قطعات به نظر می‌رسد مستقیماً از موسیقی‌های قبلی بتمن کپی شده‌اند.
صحنه‌های اکشن عظیم—که در این فیلم تعدادشان زیاد است—تقریباً بدون تغییر، همان موتیف‌های اکشن پرقدرت و شتاب‌دار بتمن را از موسیقی فیلم‌های قبلی تکرار می‌کنند. قطعاتی مانند "The Fire Rises"، "Fear Will Find You" و "Imagine the Fire" تا حد زیادی مشابه "Molossus" و "Like a Dog Chasing Cars" از موسیقی فیلم‌های قبلی هستند.
قطعه‌ی "Despair" (یأس) شامل واضح‌ترین اجرای تم دو نتی معروف بتمن در این فیلم است که همراه با همان افکت سینت‌سایزری «بال زدن» که در فیلم‌های قبلی شنیده بودیم، نواخته می‌شود.
قطعات "Born in Darkness" (زاده‌شده در تاریکی) و "Rise" (برخیز) که اوج احساسی موسیقی فیلم را تشکیل می‌دهند، اجرای باشکوه **همان تم‌های زهی پرشکوهی را بازآفرینی می‌کنند که نخستین بار در قطعات "Macrotus" و "Corynorhinus" از فیلم بتمن آغاز می‌کند شنیده شد.
در نسخه‌ی جدید، این اجرا با یک تک‌خوانی از پسربچه‌ای سوپرانو همراه شده است، که تم را به‌عنوان یک موتیف احساسی برای خانواده‌ی وین، رابطه‌ی بروس با آلفرد، و خاطره‌ی والدینش تثبیت می‌کند.
این قطعات در متن فیلم کاملاً جذاب و تأثیرگذار هستند و به سه‌گانه‌ی موسیقی‌های بتمن حس انسجام خوشایندی می‌بخشند، اما خوب بود اگر زیمـر گاهی یک موتیف اکشن جدید هم اضافه می‌کرد، به‌جای اینکه برای بیستمین بار، نوازندگان ویولنسلش را مجبور کند تا آرشه‌هایشان را بی‌وقفه حرکت دهند.
در حقیقت، تنها تغییر جدید قابل‌توجه، اجرای غیرمعمول و رویایی تم دو نتی بتمن با سینتی‌سایزر در قطعه‌ی "On Thin Ice" (روی یخ نازک) است. اما این یکی از معدود لحظاتی است که زیمـر واقعاً با تغییرات در هسته‌ی تماتیک خود بازی می‌کند.
این دقیقاً همان مشکلی است که زیمـر در موسیقی فیلم آخر دزدان دریایی کارائیب نیز داشت—جایی که بدون هیچ نوآوری خاصی، قسمت‌هایی از موسیقی فیلم‌های قبلی را عیناً تکرار کرد. متأسفانه، در اینجا هم به همان دام ناامیدکننده افتاده است.
پنج قطعه‌ی اضافه از منابع مختلفی قابل دریافت هستند: برخی روی نسخه‌ی فیزیکی CD، برخی از طریق خرید آنلاین، و برخی دیگر از طریق وب‌سایت ویژه‌ی movietickets.com قابل دانلود هستند.
گرچه پخش شدن این قطعات در منابع مختلف، مثل اتفاقی که برای موسیقی متن "Tron Legacy" رخ داد، فرایند آزاردهنده‌ای است، اما ارزشش را دارد که همه‌ی آن‌ها را پیدا کنید، چراکه تصویر جامع‌تری از آنچه موسیقی فیلم ارائه می‌دهد، به دست خواهید آورد.
به‌عنوان نمونه:
- "No Stone Unturned" و "The Shadows Betray You" چندین وارینت هیجان‌انگیز از سرود بین را شامل می‌شوند (مورد دوم دارای یک پالس الکترونیکی تاریک و بی‌وقفه است و اجرایی وارونه از تم دو نتی بتمن دارد).
- "Risen From Darkness" دارای لحظه‌ای فوق‌العاده است که در آن تم اکشن قهرمانانه‌ی بتمن و سرود بین، به‌طور موازی و در تضاد با یکدیگر اجرا می‌شوند.
در بسیاری از جهات، موسیقی "شوالیه‌ی تاریکی برمی‌خیزد" هم بهترین و هم بدترین جنبه‌های شخصیت موسیقایی هانس زیمـر را در بر می‌گیرد.
از یک سو:
- طراحی هوشمندانه و کاربرد خلاقانه‌ی سرود بین، زیمـر را در اوج خلاقیتش نشان می‌دهد. او یک ایده‌ی ساده را به کار می‌گیرد و آن را طوری بازآرایی می‌کند که معانی پیچیده و تغییرات ظریفی در بستر فیلم ارائه دهد.
- سه یا چهار تمی که در کل سه‌گانه تکرار می‌شوند، یک هویت موسیقایی مشخص به شخصیت بتمن می‌دهند.
- هیجان احساسی خالصی که هنگام پخش این موسیقی در سینما به وجود می‌آید، به‌سادگی قابل انکار نیست—صندلی‌تان را به لرزه در می‌آورد و موهای بدنتان را سیخ می‌کند!
اما از سوی دیگر:
- همان بحث‌های قدیمی مطرح است: نفوذ بیش‌ازحد سبک زیمـر در جریان اصلی هالیوود، تا جایی که آهنگسازانی چون آلن سیلوستری و پاتریک دویل مجبور به تقلید از آن می‌شوند.
- به‌نظر می‌رسد زیمـر در یک چرخه‌ی تکراری گیر افتاده است، و تقریباً هر موسیقی اکشنی که می‌نویسد، فقط وارینت‌هایی از همان موسیقی‌های قبلی‌اش هستند.
- اتکای بیش‌ازحد به جلوه‌های الکترونیکی، تیمی از آهنگسازان کمکی، تنظیم‌کنندگان و غیره، همچنان به قوت خود باقی است.
در نهایت، نتیجه این است: طرفداران سبک زیمـر از این موسیقی لذت خواهند برد، طرفداران سبک موسیقی بتمن هم همین‌طور، اما کسانی که به موسیقی ارکسترال علاقه دارند، احتمالاً آن را یکنواخت، غیرجذاب، یا هر دو خواهند یافت.
Track Listing:
A Storm is Coming (0:37)
On Thin Ice (2:55)
Gotham’s Reckoning (4:08)
Mind if I Cut In? (3:27)
Underground Army (3:12)
Born in Darkness (1:57)
The Fire Rises (5:33)
Nothing Out There (2:51)
Despair (3:14)
Fear Will Find You (3:08)
Why Do We Fall? (2:03)
Death By Exile (0:23)
Imagine the Fire (7:25)
Necessary Evil (3:16)
Rise (7:11)
Bombers Over Ibiza (Junkie XL Remix) (5:51) – CD Only Bonus Track
No Stone Unturned (7:29) – CD Only Bonus Track
Risen from Darkness (4:27) – CD Only Bonus Track
The Shadows Betray You (5:20) – Digital Only Bonus Track
The End (6:13) – Digital Only Bonus Track
All Out War (3:17) – MovieTickets.com Exclusive Track
موسیقی ساخته‌ی هانس زیمـر.
رهبری ارکستر توسط گوین گرین‌اوی و مت دانکلی.
تنظیمات ارکسترال توسط:
بروس فاولر، والتر فاولر، کوین کاسکا، ایوون سوزت موریارتی، ریک جیونینازو، الیزابت فینچ، کارل رایدلاند، اندرو کینی، جف استرادلینگ و اد نویمایستر.
موسیقی اضافی و تنظیمات توسط:
مل وسون، لورن بالف، تام هولکنبورگ، اندرو کاوچینسکی، جاشا کلب، استیو مازارو و رامین جوادی.
سولیست‌های برجسته:
اندرو کالو، سَتنَم رامگوترا و مارتین تیلمان.
ضبط و میکس توسط:
جف فاستر و آلن میرسون.
ویرایش:
رایان روبین.
تهیه‌کنندگان آلبوم:
هانس زیمـر، کریستوفر نولان، استیون لیپسون و الکس گیبسون.
